Im Fuuda
(Heinz Bernard)
Ed Graas schdedd hoch um Halm, ed waad nua druff, dassed g´määd wijad. D´ ganz vòrich Wuch wòòa enn ganz besonnasch Musigg òòwenns im Dorf s´ heearen. Ed haad g´glung, als wenn enn glään Glogg unrejelmäßich aan-schleen gääw, d´ Sensen sinn gedeng´ld wòòad. Jeeda Baua hòdd vòòa da Hausdiija enn Deng´lschdogg, endweda enn grooßen Schdään òrran Schdigg vamm alden Baamschdamm, in dem wo enn ganz schbeziell, owwen abg´flachdenn Eisen b´feschdichd wòòa. Med da lings Hand iß dann d´ Sens meda Scherf uff d´ Deng´lschdogg g´leed wòòad un mem Deng´lhamma med fling´n Schlää g´globbd wòòad, bis d´ Schneid ganz dinn un rasiejamessascharf wòòa. Nòò jeedem Schlaach iß d´ Sens enn glään Schdiggchin um Deng´lschdogg weida g´zoo wòòad. Da Dengla had mißden dad richdich G´schbiija hann, wan a uffheeren muß, sunsch harra d´ Sens kabuddg´schlaag, da Schdòòl iß g´schbrung. Fòòa dem vòòas´beujen harra d´ Hamma imma ind Wassa g´tungd. Wenn d´ Sens dann so dinn wòòa, daß d´ Schääd wellich wòòa, dann iß noch äämòòl mem Weds:schdään driwwa gerief wòoad. Dòòdanòò iß s´ dann mem Sensenring an d´ Sensenwurff feschdg´keild wòòad. Schbäädannaus wòòared vill ääfacha. Ma kunnd d´ Sens im Ring merra Schrauf feschddrään. Da Hanne hòdd sein Sensen aach schunn g´deng´ld, vieja Schdigg wòòarend, sein, em Anna sein, em Nigg´l sein un ään Asadds:sens; ed kunnd jo passieren, daß ään in da Wies kabuddg´schlaa wiad. Dòòmòòls kunden d´ Fraauleid g´naau so gudd määen wie d´ Männa.
Am Määndachmoijn hann die drei mißden um 4 Uua raus, obb s´ wollden òrra nidd. Jedvòrääna had sich d´ Kecha mem Weds:schdään – enn ald Kuuhorn - immg´schnalld, sein Sens uff d´ Bugg´l g´holl, un dann ißed ab ind Ewwaschd Loch, woo d´ Wies leid. Da Zukinnfdich vamm Anna, da Paul, had schunn am Egg´n gewaad. Dad wòòa friija so, ääna had dem annan g´holf. In da Wies aankumm hann s´ zueeaschd am Moog´nbach mem Kecha Wassa g´schebbd un hann dann mem nassen Weds:schdään d´ Sens nòmmòòll g´schärfd. Weil d´ Wies zum greeschden Dääl am Hiwwel g´lee had, hann s´ nidd vann owwen runna un ach nidd vann unen ruff g´määd, s´ hann gwääa g´määd, daeeaschd da Hanne, dann da Nigg´l und Ännchin und daledschd da Paul. Dea had nadiejalich uff ed Ännchin uffg´paßd unem g´holf wòòa nua kunnd. Ed had awwa ach kinnden beweisen, dassed d´ richdich Fraau vòòaren iß. Am Berch määen issen Deiwelsääawed, die gedd in d´ Bään un ind Greiz. Wenn da Hanne d´ Sens geweds had, dann hann die annan dad aach g´mach. Schlaach neewen Schlaach iß g´fall, un s´ wòòaren mem Hiwwel graad ferdich, dòò harred g´laud. Jeeda had sich uff sein Sens g´schdeibd, kään Maulvollword g´schwäds, schdill vòòa sich hin g´beed, un wied uffg´heead had s´ lauden, dòò hann s´ ed Greiz g´mach. Dann issed nòmmòòl weidagang. Ed wòòa noch kään nein Aua, dòò hòrren s´ d´ Wies dòò lein. Ed wòòa awwa ach Zeid, fòòa enn glään Paus s´ machen. Ed Ännchin hòrren Korf bei sich med Brood un frisch Aaijan, direggd ausem Nischd. Merrem Gruch issed drei Wiesen unnahalf an d´ Gwell un had frisch Wassa g´holl. D´ Aaija hann s´ zaad uffg´tubbd un ausgedrung:g, ed Brood hann s´ med dem frischen Wassa runnag´schbiild. Die drei Männa hann ija Sensen uff d´ Bugg´l g´holl un sinn d´ Hiwwel ruff in d´ Schachen, gleich owwahalf in die neggschd Wies. Die wòòa ebbes greessa, awwa leichda s´ mään, weil s´ eewen g´lee had, un die wiad haud aach noch niddag´leed. Da Hanne had nòmmòòl ed Tembo aanginn un da Paul had d´ Nigg´l gedrief. In dea Zeid harred Ännchin dad g´määden Gras im Ewaschden Loch mem Holzrechen ausennanna g´zedd. Ed wolld graad sein Sachen ferdich machen fòòa aach ruff in d´ Schachen s´ gehn, dòò issem da Nigg´l endgehnd kumm fòòa die anna Sens s´ hollen. Med seina issa in enn Maulwurfshaufen geròòd, in dem woo ausgerechd ach noch enn Schdään drinn wòòa. Dòò had kään Weddsen me g´holf, die Sens wòòa im Ääma. Die Sunn die had g´bleßd, un da Schwääß iß den dreien d´ Bugg´l ruffg´laaf. Ed wòòa dad richdich Weda fòòa Fuuda s´ machen. In dea Zeid woo die drei weida g´määd hann, harred Ännchin schunn nòmmòòl g´zedd. Wie ed aang´fong:g had Middach s´ lauden, ed wòòa halwa zwelff, dòò hann s´ ija Ääwed nòmmòòl unnabroch, wie moijns schunn, un wie s´ hann wollden weidamachen, dòò hann s´ ed Käddchin g´sinn kummen mem Middachessen. Ed Maria harrem am Kòrff med da Grumbasubb, med Gwellgrummbann un Kääs:schmääja aang´paggd, un da Heini hòdd wie die zwaai Mädcha enn Rechen um Bugg´l. Die hòrren dahemm schunn geß. Die hann gleich ang´fong:g ed Graas ausenanna s´ machen un sinn dann runna ind Ewwaschd Loch, fòòa dad Gras schunn ed ejaschdmòòl s´ wennen. Die anna vieja hann in da Schääd g´sidsd, hann s´ Middach geß un iwwa d´ Maulwurfshaufen g´schennd. Da Hanne un da Paul, s´ wòòaren jo gleich ald, hann vazeeld, wie s´ friija jeed Friijòòa, wenn d´ Zuchvichel z`rigg kumm sinn, uff den Mann gewaad hann, dea woo mem digg´n Ruggsagg voll Fallen un med soom gläänen Schbaaden zu d´ Bauan kumm iß un s´ g´fròòd had, oban d´ Maulwirf fäng´n soll. Die Buuwen sinn dann merrem gang un hannem d´ Wiesen gewies wooa fäng´n soll. Dief g´biggd harra d´ Wies innschbiziejad un had dann iwwaräämòòl sein Schbaaden in d´ Bòrren g´schdoch. Mija hann g´luud, kunden awwa neischd g´sinn. Wija dann enn viejaeggich Loch ausg´hoof hòdd, hamm mija enn scheenen Gang vamm Maulwurf g´sinn. Dea Mann had in d´ Ruggsagg g´griff, harren vaboonen Schdigg Dròòd rausg´holl, enn Maulwurfsfall, had s´ g´schband un in d´ Gang g´leed. Wija dad Loch nòmmòòl med Graas zug´schdobbd hòdd, dòò saa da: „Dea lòò harred ledschmòòl g´schdooß.“ So iß dad d´ ganzen Daach weidagang, bis sein Ruggsagg lääja wòòa. Um Riggweech harra dann noch d´ Maulwurfshaufen ausennanna g´mach. Òòwens harra med uus s´ Naad geß un kunnd dann ach in da ald Beesenkamma schlòòfen. Am näggschden Moijn issa dann d´ Fallen innasuuchen gang. Faschd in jeeda wòòa ääna drinn, so um die fuffzich hòrra g´fong. Fòòa jeeden Daach wooa bei ääm wòòa harra enn Marg gried, un jeed Maulwurfsfell harrem aach noch enn Groschen braad. So kunnda sein Famill anäären. Im Friihjòòa 1851 had dann d´ G´mään enn Maulwurfsfäng:ga aang´schdell. Dad wòòa da Zichla Michel, da Viehird vann Schwalbach. D´ Unkoschden sinn uff d´ Grundschdeija immg´leed wòòad, sodaß jeeda nòò da Greeß vann seinen Äggan b´teilichd wòòa. –
Jedsd hòrren s´ g´nuch g´schwädsd, d´ Ääawed iß weidagang. Wie s´ d´ Wies dòò lein hòrren,wòòared doch schunn schbääd am Noomiddach. S´ sinn z´rigg bei die annan un hann denen noch g´holf. Dad Graas wòòa schunn halwa drugg´n. S´ hanned s´sammengerechd un uff Haufen g´mach, sunschd wääred am näggschden Moijn nòmmòòl naß geween vamm Daau. Am näggschden Daach sinn d´ Fraauleid ind Ewwaschd Loch un in d´ Schachen. Med Haaugawweln hann s´ d´ Haufen ausenannag´schbräädsd un sinn dann nòmmòòl z´rigg un hann dad halwa drugg´n Haau gewand, un dad enn paamòòl am Daach. Òòwends hann sed nòmmòòl uff Haufen g´mach un Daachs druff iß die selwich Ääawed nòmmòòl loßgang. Nòò da Friihschichd had da Paul dann d´ Rooda un d´ Schdärr aang´schband un iß mem Läädawaan daejaschd ruff in d´ Schachen. D` Fraauleid hòrren dad durr Fuuda in Reijen s´sammengerechd un wòòaren graad dabei, ed uff Haufen s´sammens´draan. Da Paul had daeaschd d` Wissbaam, dad wòòa enn 5 bis 6 Meda lang:g Schdang vann ungfääa 20 cm Durchmesser un am vorrannen Enn enn Innkerbung hòdd, un ed Räädelsääl owwen in da Wies abg´laad. Dann issa mem Waan an d` Fuudahaufen g´faa, woo ed Käddchin un ed Anna med Haaugawweln ihm ed Fuuda uff d´ Waan geraaichd hann. Eea harred vann da Gawwel abg´holl un harred uff d` Waan uffg´sedsd. Dòòbei harra mißden uffpassen, daß da Waan nidd schief un nidd s` brääd g´laad wòòad iß, sunschd issa bei da ejaschd beschd G´lejenhädd rimmg´kibbd òrra iß nidd in d´ Scheija gang. Wie da Waan vollg´laad wòòa, iß da Wissbaam an dea Lääda, die woo fünf bis seggs Schbròssen hòdd un vòòa am Waan b´feschdichd wòòa, med dea Kerbung ing´hong:g wòòad. Am hinnarren Dääl vamm Wissbaam iß ed Räädelsääl feschdg´mach un unen an da Roll ing´hong:g wòòad. Jedsd had da Paul med zwaaij Räädelhellza gedrääd un so d´ Wissbaam imma feschda uffed Fuuda runnag´zoo. Ed Ännchin had d´ Kieh g´fijad un da Paul un ed Käddchin sinn neewenhääja gang un hann uffg´paßd, daß da Waan nidd kibben soll. Wenn ed brenzlich wòòad iß in da Kurf, dann sinn s´ s´ zwed uff ään Seid un hann med ihren Gawweln d´ Waan g´schdidsd. S´ sinn gligglich hemkumm un direggd in d´ Scheija ring´faa. Wie d´ Kiih ausg´schband wòòaren, issed Fuuda gleich uff d´ Haauschbeicha g´schaffd wòòad un alles wadd Bään hòdd, had g´holf inndrammbeln. So iß dad faschd zwoo Wuchen gang, ääna had dem annan g´holf, un dad alles nòò da Friih- òrra vòòa da Middachschichd. Ed Fuudamachen wòòa enn schwääja Ääawed, awwa jeeda wòòa frooh, wenn a g´nuch davaan um Haauschbeicha hòdd, da Winnda iß lang:g. Enn alda Bauanschbruch sääd:
„ Wea nidd gedd mem Rechen,
wenn d´ Migg´n un Bremsen schdechen,
dea muß gehn im Winnda mem Schdroosääl
un froon: Had noch ääna Fuuda fääl?“
